Kamienny, monumentalny kościół w Kalinowie

Kamienny kościół w Kalinowie
Zbudowany został na planie prostokąta, z wydzielonymi miejscami na prezbiterium z zakrystią, lożą kolatorską i kruchty. Nad prezbiterium, w części wschodniej budynku, znajduje się ustawiona poprzecznie wieża z czterospadowym dachem. Natomiast dach korpusu budynku jest dwuspadowy. Jest on pokryty dachówką esówką. Do budowy ścian zewnętrznych wykorzystano kamień polowy (granit), do ścian wewnętrznych i górnej części wieży wykorzystano cegłę pełną, a do konstrukcji stropowych wykorzystano drewno.

Poprzedni kościół, który był cały drewniany został zniszczony 25 września 1914 roku podczas wojny. Obecny budowano w latach 1924-1926 według projektu Kicktona z Berlina, a poświęcony został 19 marca 1926 roku.

Janusz Kopciał w swojej książce pisze: Wieżę umieszczono z przeciwnej strony niż poprzednio. Gmach czyni wrażenie "monumentalne", cały obłożony płytami z granitów; od fundamentów po dach. Z każdej strony nawy - cztery okna wysokie, beczkowo sklepione. Tylko II piętro wieży jest murowane opowiadają miejscowi ludzie, że wieża miała być stosownie do planu o jedno piętro wyższa, lecz murarze budowali ją po pijanemu, druga kondygnacja zawaliła się. Hełm stożkowy, kryty jest dachówką, jak cały kościół (...)

Wideo: Kościół w roku 2018 


Michał Pogorzelski, pieśniarz, proboszcz, dobrodziej, opiekun ubogich i uciśnionych 
Przez Kuty z Gołdapi podróżował karetą generał Lossow - dowódca czarnych huzarów. Złamane koło w karecie to los dla Pogorzelskiego. Ten pomaga generałowi, zaskarbia sobie jego sympatię i otrzymuje list polecający do konsystorza. 
Po zdanym egzaminie otrzymuje prawo odprawiania kazań oraz liturgii w języku polskim.
Obejmuje stanowisko pastora parafii w Kalinowie. Miejscowości leżącej w punkcie ruchliwym, leżącej wówczas na granicy z Polską, o dwóch jarmarkach w roku. Gospodarstwo rolne należące do parafii liczyło ponad 69 ha. Pogorzelski był dobrym rolnikiem i administratorem. Objął je wraz z żoną i jej osieroconą rodziną. 

Kiedy Pogorzelski przybył do Kalinowa, zastał wielki nieład. Wpływy do kasy były nikłe, dziesięciny nie płacono, zwłaszcza zalegali obszarnicy (...) Po wsiach mazurskich rozpowszechnione było pijaństwo i pieniactwo. Pogorzelski znający doskonale psychikę swoich ziomków, starał się wszelkimi siłami przeciwdziałać, wykorzeniać przywary, będące przyczyną nędzy i nieszczęść. Godzi zwaśnionych nie dopuszczając do procesów, które tak często rujnowały całe rodziny. /Monografia Gminy Janusz Kopciał/   

Jak pisała E. Sukertowa-Biedrawina, jeszcze po wojnie na jednym z bloków granitowych na ścianie zewnętrznej (północnej) widniał napis niemiecki „Poniżej Spoczywa rodzimy proboszcz kalinowski, Michał Pogorzelski (1737-1798)”, a na bloku obok fragment przypisywanego mu wiersza.
Oto leży
Na boskiej roli
Pfu - śmierci - ty hyclu.
Napis wzbudza co najmniej zdziwienie, a może nawet niesmak turystów znających niemiecki... 

Na innym kamieniu po prawej stronie wejścia widnieje napis „Przed tym kościołem spoczywa współpracownik szlachetnego Pogorzelskiego, diakon Jan Karol Bergen, zmarł 18 października 1798 roku” (Pogorzelski zmarł 29 kwietnia tego samego roku po ataku apopleksji). 



Już w XV w. istniała tutaj parafia katolicka. Podczas reformacji miejscowa ludność przyjęła luteranizm. Po II wojnie światowej katolicy odzyskali kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, a parafia została powierzona kanonikom regularnym w Ełku.

Parafia w Kalinowie powstała zaraz po wojnie przejmując kościół ewangelicki wraz z plebanią. Pierwszym stałym proboszczem był nie jaki ks. Jan Tomaszewski, który pierwszy akt chrztu podpisał 3 listopada 1946 roku. Po nim godność tę sprawował Jan Majcher (1951-1954), Edward Klejno (1954-1968), Józef Jurgiel (1968-1982), Kazimierz Włodarczyk (1982-1992) i Bogusław Kossakowski (od 4 lipca 1992 do 1995), Henryk Kondraciuk (1995-2010), a obecnym proboszczem jest Albert Interewicz.

Ołtarz główny z 1925 roku to dawny relikwiarz ewangelicki przedstawiający Chrystusa ukrzyżowanego oraz stojących obok: Marię i św. Jana. Dzieło katolickiego rzeźbiarza ze szkoły monachijskiej. Po stronie północnej ambona ze zdobionym baldachimem. Nad kruchtą chór z organami. Witraże zawierają nazwiska kolatorów kościoła, właścicieli ziemskich z Kalinowa i okolic (m.in. z Mikołajek).